جدیدترین آمارهای گمرک، از جهش واردات و ریزش صادرات در تیرماه حکایت دارد. به‌این‌ترتیب تراز تجاری با خیز واردات منفی شد. جزئیات آمارها نشان می‌دهد در تیرماه امسال ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار کالا واردشده است که متولیان گمرک سرعت درروند ترخیص کالاهای اساسی را عامل رشد واردات می‌دانند. البته به نظر می‌رسد اخبار آزادسازی دلارهای مسدودی نیز در این زمینه اثرگذار بوده است. در مقابل، صادرات بعد از جهش قابل‌توجه در خردادماه (به دلیل ارسال چند محموله گاز مایع) مجدداً به شرایط عادی برگشته است.
هیجان صادرات در تیرماه نسبت به خردادماه کاهش یافت؛ اما جهش واردات در ابتدای تابستان در آمارهای گمرک نمایان شد. روند صادراتی ماه آخر بهار موجب شد تا تراز تجاری در خردادماه و فصل بهار مثبت شود؛ اما در چهارمین ماه سال، روند صادرات نزولی شد. جهش صادرات در ماه سوم سال به محموله‌های گاز مایع‌شده برمی‌گردد. آمار صادرات گاز مایع‌شده معمولاً دو بار در طول سال از سوی متولیان دولتی اعلام می‌شود و صادرات آن ماه را با جهش مواجه می‌کند. ازاین‌رو، جهش خردادماه ناشی از همین امر است.
مقایسه آمار تیرماه و اردیبهشت‌ماه امسال نشان می‌دهد صادرات، روند معمول خود را در چهارمین ماه سال طی کرده است. ارزیابی آمارهای تجاری در چهارمین ماه سال حکایت از آن دارد که صادرات و واردات در تیرماه امسال در مقایسه نقطه‌به‌نقطه نسبت به تیرماه ۹۹ و تیرماه ۹۸ رشد داشته است. به عبارتی صادرات و واردات هم نسبت به سال کرونایی و هم نسبت به سال قبل از شیوع ویروس کرونا افزایش‌یافته است که این خود نشانه خوبی در تجارت خارجی کشور است.
تحلیل‌های کارشناسان نشان می‌دهد بهبود تجارت خارجی در ماه‌های اخیر به کاهش محدودیت‌های جهانی درباره شیوع ویروس کرونا، کاهش فشار تحریم‌ها و توسعه روابط تجاری با شرکای استراتژیک و اصلی برمی‌گردد. همچنین در چهار ماه منتهی به تیرماه امسال نیز شاهد رشد تجارت خارجی در کشور بوده‌ایم.
این در حالی است که تراز تجاری چهارماهه منفی است. دلیل آن نیز به گفته رئیس‌کل گمرک کشور، تسریع در ترخیص کالاهای اساسی است که در ماه‌های اخیر با دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مختلف سیاست‌گذار این موضوع محقق شده است. همین موضوع، ارزش واردات را افزایش داده است. به نظر می‌رسد دسترسی به بخشی از منابع بلوکه‌شده در افزایش واردات اثر گذاشته است.
صادرات و واردات در تیرماه
بر اساس آمارهای اعلام‌شده از سوی رئیس‌کل گمرک ایران، در تیرماه شاهد صادرات ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلاری و واردات ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلاری بوده‌ایم، بنابراین حجم تجارت خارجی کشور در چهارمین ماه سال برابر ۷ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار رقم خورده است. تراز تجاری تیرماه نیز معادل ۷۰۰ میلیون دلار منفی است.
صادرات تیرماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشدی معادل ۵۳ درصدی روبه‌رو بوده (در تیرماه ۹۹ معادل ۲ میلیارد و ۳۴۹ میلیون دلار صادرات انجام‌شده است) و نسبت به تیرماه ۹۸ معادل ۱۴ درصد افزایش داشته است (در تیرماه ۹۸ معادل ۳ میلیارد و ۱۵۲ میلیون دلار کالا صادرشده است). همچنین واردات نیز نسبت به تیر ۹۹ معادل ۳۰ درصد و نسبت به تیر ۹۸ معادل ۷ درصد رشد را تجربه کرده است.
آمارها نشان می‌دهد در تیرماه سال گذشته ۳ میلیارد و ۳۰۲ میلیون دلار کالا به کشور واردشده بود، همچنین در تیرماه ۹۸ نیز ارزش واردات به ۴ میلیارد و ۷ میلیون دلار رسید. مقایسه صادرات کشور در تیرماه ۱۴۰۰ نسبت به ماه قبل (خرداد ۱۴۰۰) هم بیانگر آن است که جهش صادراتی تجربه‌شده در خرداد، در تیرماه تداوم نداشته و صدور کالا در ماه چهارم نسبت به ماه سوم سال دچار افت شده است.
در خردادماه شاهد صادرات ۴ میلیارد و ۳۸۰ میلیون دلاری بوده‌ایم، بنابراین با افت ۷۸۰ دلاری صادرات در تیرماه نسبت به خردادماه روبه‌رو هستیم؛ اما در اردیبهشت‌ماه صدور کالا ارزشی معادل ۳ میلیارد و ۳۵۲ میلیون دلار داشته است؛ مقایسه ماه دوم و ماه چهارم سال نشان از رشد صادرات کشور در تیرماه دارد.
تجارت در چهارماهه منتهی به تیر
رئیس‌کل گمرک اعلام کرده است که در چهار ماه منتهی به تیرماه سال جاری ۵۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تن کالا به ارزش بیش از ۲۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بین ایران و کشورهای مختلف مبادله شده که مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل نشان‌دهنده رشد ۲۱ درصدی در وزن و ۴۷ درصدی در ارزش کالاها است. آمار ارائه‌شده از سوی این مقام مسئول حاکی از آن است که در چهارماهه نخست سال ۱۴۰۰ وضعیت این بخش بهبودیافته و رشد آمارهای صادرات و واردات را رقم‌زده است.
به گفته مهدی میراشرفی، سهم صادرات کالاهای غیرنفتی از مجموع تجارت خارجی ۳۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش ۱۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزن ۲۷ درصد و از حیث ارزش ۶۵ درصد رشد داشته است. حال‌آنکه در این مدت، ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۱۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از حیث وزن ۵ درصد و از نظر ارزش ۳۲ درصد رشد داشته است.
بررسی آمارهای صادرات و واردات در چهارماهه ابتدایی امسال تراز تجاری منفی ۲۰۰ میلیون دلار را نشان می‌دهد.
عمده کالاها و مقاصد صادراتی
رئیس‌کل گمرک ایران عمده کالاهای صادرشده در این مدت را گاز مایع‌شده، پلی‌اتیلن، محصولات نیمه‌تمام از آهن، متانول، بنزین، شمش آهن و فولاد و صنایع فولادی، میله‌های آهنی، پروپان مایع، قیر و کاتد از مس برشمرد.
او همچنین کشورهای مقصد کالاهای صادراتی ایران را به ترتیب چین با حدود ۱۰ میلیون تن به ارزش ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار، عراق با ۱۰ میلیون و ۹۰۰ هزار تن به ارزش ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار، امارات متحده عربی با ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار، ترکیه با یک‌میلیون تن به ارزش ۹۲۳ میلیون دلار و افغانستان با یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار تن به ارزش ۷۲۸ میلیون دلار اعلام کرد.
واردات کالاهای اساسی
میراشرفی درباره کالاهای اساسی گفته است: ۴/ ۹ میلیون تن از کالاهای واردشده کالای اساسی است که ۴/ ۸ میلیون تن آن ۶ قلم کالا با ارز ترجیحی است و با وجود بیش از ۶/ ۴ میلیون تن کالای اساسی موجود در اماکن بندری، حدود ۴۰۰ هزار تن در حال تخلیه در لنگرگاه‌ها و بیش از یک‌میلیون تن کالای اساسی در شناورها که منتظر تخلیه هستند و نزدیک به ۵/ ۱۵ میلیون تن ذخایر کالاهای اساسی است که نسبت به گذشته میزان مناسبی برای کشور است.
عمده کالاهای وارداتی و مبادی واردات
رئیس‌کل گمرک ایران، تلفن همراه، ذرت دامی، روغن آفتابگردان، جو، کنجاله، گندم، دانه سویا، شکر و برنج را عمده‌ترین کالاهای وارداتی به کشور نام‌برده است. به گفته او، به‌جز تلفن همراه سایر اقلام وارداتی در زمره کالاهای اساسی و ضروری هستند که پس از مصوبات ترخیص درصدی و اعتباری، سرعت ترخیص کالاهای اساسی نیز افزایش چشمگیری داشته است به‌نحوی‌که از متوسط روزی ۴۷ هزار تن در بندر امام(ره) در سه‌ماهه اول سال به‌روزی ۶۲ هزار تن در روز در تیرماه رسیدیم که افزایش ۳۲درصدی ترخیص کالاهای اساسی را در تیرماه نشان می‌دهد.
معاون وزیر اقتصاد درباره مهم‌ترین کشورهای طرف معامله واردات در چهارماهه ابتدای امسال نیز گفته است: امارات با صادرات ۴ میلیون تن کالا به ارزش ۴ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار به ایران در جایگاه نخست و چین با یک‌میلیون تن کالا به ارزش ۳ میلیارد و یک‌صد میلیون دلار، ترکیه با یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، آلمان با ۳۵۱ هزار تن به ارزش ۵۶۳ میلیون دلار و سوئیس با ۶۷۲ هزار تن به ارزش ۵۳۹ میلیون دلار در رده‌های بعدی قرار دارند.
رئیس‌کل گمرک ایران همچنین با اشاره به بهبود وضعیت ترانزیت کالا از قلمرو کشور گفته است: در چهارماهه ابتدای امسال ۳ میلیون و ۷۵۳ هزار تن کالا از مرزهای زمینی جمهوری اسلامی ایران وارد شد و کانتینرهای حامل کالا پس از انجام تشریفات گمرکی و طی مسیرهای گوناگون، مرزهای خروجی را به‌طرف کشورهای مقصد ترانزیت ترک کردند.
وی افزوده است: مقایسه میزان ترانزیت کالا در چهارماهه نخست امسال با مدت مشابه سال گذشته حاکی از رشد ۹۵ درصدی است و به نظر می‌رسد در صورت ایجاد زیرساخت‌های مناسب و رفع برخی از مشکلات این حوزه می‌توان افزایش بیشتری را در این زمینه انتظار داشت.
